Đền thờ và lăng thượng tướng quân Doãn Nỗ

Đền thờ thượng tướng quân Doãn Nỗ tọa lạc trong khuôn viên rộng hơn 1.000 m2 tại thôn Phương Trung, xã Phương Chiểu (thành phố Hưng Yên). Nơi đây đất tốt, bốn mùa cây cối xanh tươi.

Thượng tướng quân Doãn Nỗ là vị khai quốc công thần thời Hậu Lê. Ông là một tướng tài của Lê Lợi, người có công lớn trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân Minh ở thế kỉ XV. Ông có nguồn gốc xuất thân từ một vọng tộc khá lâu đời ở chạ Kẻ Nưa (nay thuộc huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa). Ông sinh năm 1393, là con thứ 2 của cụ Doãn Quyết – người đã từng thi đỗ tam trường làm Cung hiển đại phu dưới triều Trần. Năm Ất Mùi (1415) giặc Minh về tàn sát vùng Nông Cống giết hơn 3.000 người, riêng Kẻ Nưa chỉ còn 18 người chạy thoát trong đó có 2 anh em ông. Năm 1416, Doãn Nỗ về với Lê Lợi, tham gia hội thề Lũng Nhai và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ông là một trong những tướng lĩnh đầu tiên của Lê Lợi. Năm 1425, Lê Lợi cử tướng quân Doãn Nỗ cùng với quan Tư đồ Trần Nguyên Hãn chiêu dụ nhân dân, đem theo 1000 quân đánh vào phía Nam, giải phóng thành Tân Bình, Thuận Hóa (thuộc các tỉnh từ Quảng Bình đến Thừa Thiên Huế ngày nay) để mở rộng địa bàn khiến quân Minh phải rút vào thành cố thủ. Từ đó nghĩa quân Lam Sơn có một hậu phương vững chắc, tiến lên phản công ra Bắc giải phóng Thăng Long.

Sau kháng chiến chống quân Minh thắng lợi, khi xét công ban thưởng, ông được vua Lê Thái Tổ phong làm Trung lượng đại phu, Tả bổng thánh vệ tướng quân, tước Đại Trí tự. Sau đó, ông được phong Trụ quốc công Thượng tướng quân quản đạo Sơn Nam. Ông được ban ấp lộc điền ở làng Hương Chiếu, nay là xã Phương Chiểu. Ông đưa cả gia đình ở kinh thành về Hương Chiếu, hình thành lên dòng họ Doãn ở Hưng Yên.

Ngôi đền Thượng tướng quân Doãn Nỗ được xây dựng ngay khi ông mất (1439). Xưa kia, đền thờ và lăng Thượng tướng công Doãn Nỗ chỉ là một ngôi miếu nhỏ với kiến trúc chữ Đinh, trải qua thời gian, ngôi miếu được trùng tu, tôn tạo ngày một to đẹp hơn. Hiện nay, đền có kết cấu kiến trúc hình chữ Tam gồm Tiền tế, Trung từ và Hậu cung. Tiền tế gồm 5 gian bằng gỗ lim, dựng theo lối cổ, tứ trụ lòng thuyền con chồng đấu sen, chạm khắc hoa lá. Trung tâm gian tiền tế là bức đại tự “Trấn Gia Vũ Liệt” phía dưới có nhang án thờ, điêu khắc thế kỷ 19. Hai bên câu đối (Lê triều Thái Tổ phát tích Nam Sơn thùy đại hiển - Khai quốc công thần Doãn tướng công kiệt xuất anh hùng). Đối với Tòa Trung từ đặt khám thờ thân phụ của Doãn Nỗ là cụ Doãn Quyết và thân mẫu họ Nguyễn. Tòa Hậu cung ở vị trí trang trọng nhất đặt tượng thờ Thượng tướng quân Doãn Nỗ. Các hạng mục tương đối vững chắc, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh của con cháu dòng họ Doãn và nhân dân địa phương đến chiêm bái, thể hiện lòng tri ân, thành kính với bậc tiền nhân.

Cách đền thờ 500m là khu lăng mộ của Thượng tướng quân Doãn Nỗ. Lăng được xây trên khu đất “Hình long ẩm thủy” (hình con rồng uống nước) với thế tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ. Lăng mộ ông nằm trên gò đất cao, xung quanh là đồng ruộng. Lăng có diện tích 16 m2 được xây 2 tầng 8 mái. Mặt trước lăng đắp nổi hàng chữ “Doãn Nỗ công thần”. Cạnh lăng là tấm bia hậu lược ghi về thân thế, sự nghiệp của Doãn tướng quân bằng chữ quốc ngữ để người đời sau tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ một danh tướng tiêu biểu thời Lê được cả nước tôn thờ. Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, đến nay đền thờ Thượng tướng quân Doãn Nỗ còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị, tiêu biểu là cuốn gia phả chi họ Doãn ở Phương Chiểu, cuốn hợp phả họ Doãn, một đạo sắc phong thời Lê, các bức đại tự, câu đối và tượng của Thượng tướng quân Doãn Nỗ…Số hiện vật tuy không lớn song đã góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử đất nước, lịch sử danh nhân và lịch sử làng xã cùng những mối quan hệ huyết thống dòng họ. Bên cạnh đó, một số hiện vật, đồ thờ còn làm giàu cho nền nghệ thuật cổ truyền của dân tộc.

Hàng năm, vào dịp đầu xuân, nhân dân địa phương và dòng họ Doãn đều mở hội vào giữa tháng Giêng để tưởng nhớ Thượng tướng quân Doãn Nỗ.  Với những giá trị tiêu biểu, đặc sắc đền thờ và lăng Thượng tướng quân Doãn Nỗ được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia ngày 20.4.1995.